Z dniem 21 lutego 2023 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, dotyczące m.in. kontroli trzeźwości pracowników. Pracodawca, który będzie chciał skorzystać z możliwości wynikających z nowych przepisów, będzie musiał spełnić kilka ciążących na nim obowiązków.
Zgodnie z nowymi przepisami, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia, pracodawca może wprowadzić:
– kontrolę trzeźwości pracowników;
– kontrolę pracowników na obecność w ich organizmach środków działających podobnie do alkoholu (mowa o narkotykach – środkach odurzających).
Kontrola (sposób jej przeprowadzania czy częstotliwość) nie może naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracownika.
Wprowadzenie kontroli, grupę lub grupy pracowników objętych kontrolą i sposób przeprowadzania kontroli, w tym rodzaj urządzenia wykorzystywanego do kontroli, czas i częstotliwość jej przeprowadzania, ustala się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.
W jaki sposób pracodawca może wprowadzić kontrolę trzeźwości?
O wprowadzeniu kontroli pracodawca informuje pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy nie później niż na 2 tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzania. Pracodawca może określić, że kontrola będzie dotyczyła poszczególnych grup pracowników albo wszystkich pracowników. Zatrudnienie nowego pracownika, który będzie należał do grupy osób kontrolowanych, wiąże się z obowiązkiem poinformowania go o możliwości przeprowadzania kontroli, przed dopuszczeniem do pracy. Pracodawca może również wprowadzić tzw. kontrolę prewencyjną, która nie będzie wymagała wystąpienia uzasadnionego podejrzenia odnośnie do stanu pracownika, lecz będzie miała na celu zapobieganie potencjalnym naruszeniom i poprawę bezpieczeństwa pracy. Jeżeli pracodawca nie wprowadzi odpowiednich regulacji, nie będzie w ogóle uprawniony do samodzielnego przeprowadzania badań pracowników.
Jak wygląda badanie trzeźwości w firmie?
Kontrola trzeźwości obejmuje badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego za pomocą alkomatu – urządzenia posiadającego ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie (dokonującego pomiaru stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu).
Badanie polega na stwierdzeniu braku obecności alkoholu w organizmie pracownika albo obecności alkoholu wskazującej na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości.
Przypomnijmy – zgodnie z ustawą z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi:
– stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do: 1) stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo 2) obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3;
– stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do: 1) stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo 2) obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.
Za równoznaczne ze stwierdzeniem braku obecności alkoholu w organizmie pracownika uznaje się przypadki, w których zawartość alkoholu nie osiąga lub nie prowadzi do osiągnięcia wartości właściwych dla stanu po użyciu alkoholu. Oznacza to, że nowelizacja nie wprowadziła zasady „zero tolerancji”. Jeżeli więc stan alkoholu we krwi pracownika nie przekracza właściwych wartości, pracodawca nie ma podstaw do odsunięcia pracownika od pracy.
Kontrola na obecność środków działających podobnie do alkoholu obejmuje badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego i polega na nieinwazyjnym pobraniu próbek śliny i umieszczeniu ich w urządzeniu do oznaczania metodą immunologiczną środków działających podobnie do alkoholu, zgodnie z instrukcją obsługi tego urządzenia.
W sytuacji gdy:
a) kontrola wykaże obecność alkoholu w organizmie pracownika wskazującą na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości albo wykaże obecność w organizmie pracownika środka działającego podobnie do alkoholu,
b) zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo w stanie nietrzeźwości albo w stanie po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu,
c) pracownik spożywał alkohol w czasie pracy albo zażywał środek działający podobnie do alkoholu w czasie pracy
– pracodawca jest zobowiązany nie dopuścić takiego pracownika do pracy. Informację dotyczącą podstawy niedopuszczenia pracownika do pracy przekazuje się pracownikowi do wiadomości.
Weryfikacja trzeźwości pracownika przez Policję
Na żądanie pracodawcy lub pracownika niedopuszczonego do pracy badanie stanu pracownika przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego – Policja. Organ ten przeprowadza badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego, a we wskazanych w ustawie okolicznościach zleca przeprowadzenie badania krwi lub w odniesieniu do środków działających podobnie do alkoholu – moczu pracownika.
W przypadku gdy wynik badania przeprowadzonego lub zleconego przez organ nie wskazuje na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości pracownika albo stan po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu, okres niedopuszczenia pracownika do pracy jest okresem usprawiedliwionej nieobecności w pracy, za który pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Kontrola trzeźwości w pracy – 2023
Wprowadzenie kontroli pracowników wiąże się dla pracodawcy z dodatkowymi obowiązkami w zakresie przetwarzania danych osobowych. Zgodnie z nowymi przepisami pracodawca przetwarza informacje o dacie, godzinie, minucie badania oraz jego wyniku wskazującym na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości albo stan po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu i przechowuje te informacje w aktach osobowych pracownika przez okres nieprzekraczający roku od dnia ich zebrania.
Okres przechowywania informacji ulega wydłużeniu w następujących okolicznościach:
– w przypadku zastosowania kary upomnienia, kary nagany lub kary pieniężnej – do czasu uznania kary za niebyłą zgodnie z art. 113 Kodeksu pracy;
– w przypadku, w którym informacje mogą stanowić lub stanowią dowód w postępowaniu prowadzonym na podstawie prawa, a pracodawca jest stroną tego postępowania lub powziął wiadomość o wytoczeniu powództwa lub wszczęciu postępowania – do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.
W tym miejscu należy podkreślić, że ustawodawca wprowadził również zmianę w zakresie odpowiedzialności porządkowej pracowników. Przed wejściem w życie nowych przepisów art. 108 § 2 Kodeksu pracy stanowił, że kara pieniężna może zostać nałożona na pracownika m.in. za stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy.
Obecnie katalog okoliczności uzasadniających nałożenie kary pieniężnej został rozszerzony.
Jeżeli masz pytania w zakresie szczegółowych zmian – skontaktuje się z moją kancelarią adwokacką z Torunia specjalizującą się w prawie karnym i prawie pracy.
Pracodawca może zastosować karę pieniężną za stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości albo w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu lub spożywanie alkoholu lub zażywanie środka działającego podobnie do alkoholu w czasie pracy.
Nietrzeźwość w miejscu pracy – konsekwencje
Nietrzeźwy w czasie pracy pracownik musi liczyć się z utratą wynagrodzenia za czas swojej „niedyspozycji”, z uzasadnionym wypowiedzeniem jemu umowy o pracę, a nawet ze zwolnieniem dyscyplinarnym, tj. rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę z winy pracownika z powodu ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych.
Pracodawca, który dopuści do pracy pracownika znajdującego się w stanie po użyciu alkoholu, a więc będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, dopuszcza się wykroczenia zagrożonego karą grzywny od 1000 zł do 30 000 zł. W grę wchodzi także jego odpowiedzialność cywilna (odszkodowawcza) za szkody spowodowane przez nietrzeźwego pracownika.
W ekstremalnych sytuacjach pracodawca lub jego przedstawiciel mogą ponosić odpowiedzialność karną za przestępstwo nieumyślne, np. spowodowania śmierci, dla przykładu w sytuacji umożliwienia nietrzeźwemu pracownikowi pracy na wysokościach lub z użyciem niebezpiecznych narzędzi.
W dobie szybko zmieniających się przepisów każde przedsiębiorstwo, tym bardziej te zatrudniające pracowników, powinno korzystać z usług prawnika. Adwokat wyspecjalizowany w obsłudze przedsiębiorców pomoże wprowadzić zgodnie z prawem kontrolę trzeźwości pracowników. Zapraszam do kontaktu z moją kancelarią adwokacką w Toruniu po więcej wskazówek związanych z badaniem pracowników na zawartość alkoholu lub narkotyków w organizmie.
